Sivrisinekler, insanlık tarihi boyunca hastalıkların yayılmasında önemli bir rol oynadı. Sıtma, Zika virüsü ve dang humması gibi hastalıklar, sivrisinek ısırıklarıyla bulaşıyor.
Ancak bilim insanları, sivrisinekleri hastalık yayıcı olmaktan çıkarıp aşı taşıyıcısı olarak kullanmanın bir yolunu buldu.
SİVRİSİNEKLER AŞI DAĞITIMINDA NASIL KULLANILDI?
Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu’ndaki araştırmacılar, sıtmaya neden olan Plasmodium falciparum parazitini genetiği değiştirilmiş bir versiyonunu kullanarak aşı geliştirdi.
Bu değiştirilmiş parazitler, insan karaciğer hücrelerine yerleşip çoğalmaya başlayana kadar normal şekilde davranıyor. Ancak enfeksiyonun üzerinden yaklaşık altı gün geçtikten sonra, gelişmeyi durduruyor ve kan dolaşımına ikincil parazitler salmıyor.
Bunun yerine, insan bağışıklık sistemini güçlü bir inflamatuar tepkiyle hazırlayan bir sürü antijen salıyor.
Bu tepki, bir sonraki sefere bir karaciğer hücresinde modifiye edilmemiş, sıtma taşıyan bir parazit belirdiğinde hızla tetikleniyor.
ARAŞTIRMANIN SONUÇLARI
Araştırma ekibi, bu yeni organik aşıları test etmek için 43 gönüllü üzerinde deneyler gerçekleştirdi.
Birinci aşama testinde, 20 denek, modifiye edilmiş parazit taşıyan sivrisineklerin 15 veya 50 ısırığına maruz bırakıldı.
Deneklerin hiçbiri kan evresi enfeksiyonuna dair bir kanıt göstermedi ve bu yaklaşımın güvenliğini doğruladı.
İkinci aşamada, 23 denek 28 gün arayla üç kez içeri girmek zorunda kaldı ve normal sivrisineklerden veya modifiye parazitli olanlardan 50 ısırık aldı.
Üç hafta sonra, değiştirilmemiş, sıtma taşıyan parazitler taşıyan sivrisineklerden beş ısırık almak için tekrar geldiler.
Daha önce normal sivrisinek ısırıklarına maruz kalan üç denek de sıtmaya yakalandı. Modifiye parazitlerle aşılananların yüzde 89’u ise enfeksiyondan kurtulmayı başardı.
GELECEKTE NELER OLABİLİR
Bu araştırma, sivrisinek ısırıklarının aşı yaymak için kullanılabileceğini gösterdi. Gelecekte, genetiği değiştirilmiş parazit taşıyan sivrisineklerin sıtmanın görüldüğü bölgelerde doğaya salınmasıyla, tüm popülasyonların düzenli aşı güçlendiricileri alması sağlanabilir.
Bu da soğutulmuş tedarik zincirlerine, hijyenik iğnelere ve eğitimli sağlık görevlilerine ihtiyaç duyulmadan aşılama yapılmasını mümkün kılabilir.
Ancak bu yöntemin yaygın olarak kullanılmadan önce bazı zorlukların üstesinden gelinmesi gerekiyor.
Genetiği değiştirilmiş parazitleri böceklere sokmak şu anda oldukça emek yoğun bir iş. Ayrıca, bu parazitlerin belirli yaşam döngüsü nedeniyle, yöntemin diğer aşı türlerini sunmak için işe yaraması pek olası görünmüyor.