Bir çok Devletlerin borçlarını ve özellikle Afrika başta olmak üzere liman satın alarak özellikle dünya lojistik ve küresel ticaret satrancında ileri hamleler yapan Çin, İran’la da stratejik işbirliğini daha da geliştiriyor.
2021 Mart döneminde Tahran ve Pekin yönetimleri, İran’ın Çin’in başlattığı “Kuşak ve Yol” projesine katılımını öngören 25 yıllık iş birliği anlaşmasını imzaladı. Ardından İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ile Çinli mevkidaşı Wang Yi 14 Ocak 2022’de görüştüler.
Çin gelecek 25 yıl içerisinde İran’a petrol, doğalgaz, petrokimya, enerji ve ulaşım alanlarında yatırım ve ticaret için toplam 400 milyar doları bulan kredi açıyor.
Diploması ve enerji alanında bazı uzmanlar İran’la anlaşmanın önemine vurgu yaparken özellikle Çin’in Ortadoğu’daki artan ‘etki gücüne’ de dikkat çekiyor. Bu yatırım, Çin’in “Bir Kuşak, Bir Yol” projesi kapsamında enerji güvenliğini sağlamak amacıyla hayata geçirilen en büyük projelerden biri olarak dikkat çekiyor. Çin, İran’ın zengin enerji kaynaklarına erişim sağlayarak hem kendi enerji ihtiyacını karşılamayı hem de enerji piyasalarındaki etkisini artırmayı hedefliyor.
Bu anlaşma kapsamında Çin, İran’ın petrol, doğal gaz ve petrokimya sektörlerine önemli yatırımlar yapacak.
Anlaşma’nın maddelerinin gizli olması nedeniyle tam bilinmiyor. Bununla birlikte ‘Tahminlere göre enerji sektöründe, İran’dan petrol alımına %30 iskonto ile devam etmenin yanı sıra Çin; Güney Pars’ın 11. fazı, Kuzey Pars Gaz Sahası, Azadegan ve Yadavaran petrol sahaları, Abadan ve Tahran rafinerilerinin geliştirilmesi gibi büyük petrol ve gaz sahalarının geliştirilmesine ve İran rafinerilerinin modernizasyonuna katkıda bulunacağı… İki ülke arasındaki iş birliğinin bir başka parçası da bankacılık, finans ve sigorta alanındaki iş birliğini artırmak, İran-Çin Ortak Bankasını kurmak ve ikili para birimi anlaşması ve ulusal para birimleriyle ticaret yapmak’ gündemlerinde olabilir.’ (https://www.iramcenter.org/iran-cin-arasindaki-25-yillik-anlasmada-son-durum-737)
Ancak stratejistler İran’dan petrol tedariği ve finans yanında, hava üsleri kullanımı, siber merkez kurulması, limanların kullanılması, kitlesel gözetleme Merkezi kurulması; savunma istihbarat, politik enerji siber işbirliği konularının da masada olduğuna dikkat çekiyor.
İran ise bu yatırımlar sayesinde, yıllardır maruz kaldığı ekonomik yaptırımların olumsuz etkilerini hafifletmeyi amaçlıyor.
Anlaşma, İran’ın Çin’e petrol ihracatını artırmasına ve ülkenin altyapısını modernize etmesine olanak tanıyacak. Bunun yanı sıra, Çin’in bu büyük yatırımı, iki ülke arasındaki siyasi ve ekonomik bağları daha da güçlendirecek.
Ancak bu anlaşma, ABD ve Batı ülkeleri tarafından endişeyle karşılanıyor.
Aynı endişe İsrail’in Gazze’ye acımasızca saldırılarında ve ‘Philadelphi Koridoru’nda da kendini gösteriyor; çünkü bu koridor ve Gazze üzerinden Akdeniz’e açılma planlarıyla güneyden; hatta Suriye-Irak üzerinden petrol-gaz boru akım planlarını devreye almaya çalışan ABD’nin vekalet savaşlarıyla kuzeyden, bölgede istikrarsızlaştırma politikasının temelini oluşturuyor.
Son gelişmeler küresel enerji piyasalarında önemli değişimlerin habercisi olarak görülüyor.