Haber-İnceleme: Osman Özbaş
Dünya ticareti hacimlerinde önceki yıllarda yaşanan tedarik-ulaşım hatlarındaki sıkıntılar aşılmış gözüküyor. Ancak bu tür karşılaştırmalar yaparken sadece yıllık bazda değişimleri değil, onar-yirmişer yıllık ortalamalar üzerinden de yıllık artışların değişimini değerlendirmek gerekir. Örneğin Ticaret Örgütünün raporuna göre dünya ticaretindeki büyüme 2014 de bile son 20 yılın yüzde 5.1’lik ortalamasının altında kalıyordu. Hatta 2015 yılından sonra 2016 yılında da dünya mal ticareti yüzde 3,2 küçüldü.
2019-2020 yılında küresel ticaret hacmindeki yavaşlama devam etti. O dönem koronavirüs etkisinin ekonomilerin büyümesini olumsuz etkilediği bir süreç yaşandı. Nitekim yük gemisi kiralama maliyetlerinden yola çıkarak oluşturulan Harpex endeksi de yükseldi; salgınla birlikte hem çip üretimi düştü hem teknolojik aletler (telefon, tablet, oyun konsolu, bilgisayar) eskisine kıyasla çok daha yoğun kullanılmaya başlandı.
2021 yılında ise dünya ticaretinde artış görüldü; tedarik zincirlerinin yeniden hareketlenmesi konteyner bulma sıkıntısına neden oldu, uluslararası limanlarda konteyner bulmak zorlaştı. İyileşme beklenenden hızlı gelişti; nitekim uluslararası ticaretteki hareketlenme küresel ekonominin öncü göstergelerinden Baltık Kuru Yük Endeksi’ne de (Baltic Dry Index-BDI) yansıdı. BDI, 10 yıldan uzun süredir ilk kez 2021 ocak ayında yükselişe geçti.
2022’de çip fiyatı ve arzı üzerindeki baskıları gösteren endeksler hızla geriledi. Yani çip krizi bitti. Sonrasında uluslararası ticaretteki artış görülürken bu süreçte para politikaları açısından hep düşük faiz ile bol paranın piyasaya sürülmesinin etkilerini de gördük; özellikle ABD’ de…
Öyle ki 2021 ve 2022 ortalarına kadar mal taşımak için gemi bulunamadığından kiraları artıyordu. Tedarik zincirindeki yavaşlama ilk yıllarda büyüme rakamlarını olumsuz etkiledi. Ancak stoklar azaldıkça dünya ticaretinde artış gözlemlenmeye başlanınca ticaret-tedarik mekanizmaları işlemeye başladı. Nitekim uluslararası ticaretteki hareketlenme küresel ekonominin öncü göstergelerinden Baltık Kuru Yük Endeksi’ne de (Baltic Dry Index-BDI) yansıdı. BDI, 10 yıldan uzun süredir ilk kez 2021 ocak ayında hızlı yükselişe geçti. Sonrasında uluslararası ticaretteki artış görülürken bu süreçte para politikaları açısından hep düşük faiz ile bol paranın piyasaya sürülmesinin etkilerinini de gördük; özellikle ABD’ de…
Bugün ise koronavirüs etkisi ve tedarik süreçleri normale dönerken küresel tedarik zincirinin en yaygın kullanılan göstergelerinden Baltık Kuru Yük Endeksi’ de 2021 ve 2022’de aşırı yükseldikten sonra 2022 ortalarında salgın öncesi seviyelerine döndü.
Yani son yılda uluslararası tedarik rahat görünüyor.
Ancak dünya ticaretindeki son dönemde bu artışa rağmen ülkelerin büyüme sorunlarına katkısı sınırlı olmaya devam ettiğini görüyoruz. Dünya ticareti ülkelerin büyüme, yatırım ve istihdam konuları ciddiyetini koruyor.
Nitekim Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü, 2023’te yüzde 3,1 olan küresel ekonomik büyümenin bu yıl yüzde 2,9’a gerileyeceğini ve 2025’te yeniden yüzde 3’e yükseleceğini öngördü.