Biz Manisa Şehir Yazıları kitabımızda şehrimizle ilgili bir çok tespit ve dilimiz döndüğünce çözüm önerileri üzerine makaleler kaleme almıştık.
AKP döneminde bile bir ara bazı teşkilat üyeleri bizimle temasa geçtiklerinde referansımızı Kitabımızdan vermiş; açık kaynaktır, istifade ediniz, demiştik.
Biz halka faydalı olacağına inandığımız birçok fikrimizi söylerken iyiye iyi-kötüye kötü demekten kaçınmadık. İyisiyle kötüsüyle o dönem geldi geçti; keşke daha iyi yönetebilseydiler, yapamadılar, özellikle imar işlerinde, ihalelerde, yatırım ölçek ekonomileri ve kalkınma bölgelerine ilişkin fazla hayırlı işleri olmadı.
Yazık oldu bunca seneye!
Neyse geldik bugüne; Manisa bir dünya kenti olmaktan çok uzak; oysa o kadar güzel, o kadar güzel bir coğrafya, tarih ve ekonomik potansiyeller üzerinde oturuyoruz ki! Şimdi biz öyle şehir için hafif raylı sistem veya botanik bahçesi vs.. öneriler getirmeyeceğiz. Bunlar zaten olmalı.
Evet belediye borçları büyük ve bu sıkıntı artık Türkiye’ nin gündeminde ama bu yazımızın konusu o değil. Öncelikle şunu vurgulamak isteriz, Manisa’ da eğitim kültür, sanayi, tarım, aklınıza hangi sektör gelirse, çok değerli, bilgili tecrübeli insanlar bulursunuz ama önce arayacaksınız, kaydını tutacaksınız, bir sorun karşısında hemen çözüm organizasyonunda akil insanları biraraya getirecek mekanizmayı çalıştıracaksınız, görüş alacaksınız. Mesela Manisa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma ve Çevre Derneği, mesela Manisa Sevgi Dostluk Cemiyeti,Manisa Dostlar Meclisi içinde pekçok değerli insan var; isimlerini eksik bırakma endişesi taşımamak için hepsini yazmıyorum.
Biz kendi payımıza, küçük bir beyin fırtınası yapalım dedik ve Büyükşehir’e önerilerimizi kısa kısa not ettik:
1-KONUTLARDA ISI POMPALARI
Bu öneriyi en başa çektim, fantastik, uçuk örnek olabilir ama iddia sahibi olmak böyledir. Bizim önerimiz, Türkiye’de büyük şirketler ortaklığıyla ısı pompası üretimi yapılarak –veya yer tahsisiyle fabrika inşasına kolaylık gösterilerek- konut ve büyük işletmelere yatırım tavsiyesi olarak kullanılmasıdır. Önerimiz Isı pompalı konutların Manisa’ da yaygınlaştırılmasıdır.
Belirli bir konut sayısında, diyelim en az 200 konutluk sitelerde yapı ruhsatları vermeyi ısı pompaları şartına bağlayın. Zor mu geldi? Dünyada elektrik üretim sistemleri değişim halinde, hidrojen yakın gelecekte daha ağırlıklı olacak; klima sistemleri küresel ısınma nedeniyle avantajını yitiriyor. Bunu ileride illa ki gündeminize alacaksınız kaçışınız yok, bir an önce başlayın bari!
İnanın ısı pompası üretimi için bir yurtdışı firmayla yer tahsisi üzerinden ortaklıkla yalnız Manisa’ ya değil yurdun diğer bölgelerine de satış şansınız var; kısa zamanda kara geçecek ve bütçeye gelir getirecek yatırımdır. –Nasılsa belediyelerimiz kaldırım taşı, mıcır üretimi yapmıyor mu; böyle bir şey! Bizim gözlemimiz, Turgutlu’ da bu konuda başarılı çalışmalar yapılabileceği yönündedir. Hele bu pompalarının büyük inşaatlarda hidrojen kaynağına uyumu gibi jeneratör sistemleri de ileride yapılabilirse…
2-KÖY EVLERİ KONUT PROJESİ
Enerji sorunu her ülkede var; özellikle Almanya; onlar da yenilenebilir enerji kaynaklarına, özellikle de güneş enerjisine yönelmiş. Bu ülkede güneş panellerinden elde edilen rakamlar inanılmaz. Bizde ise daha kır alanda Bütümlü Su Yalıtımının nasıl kullanılacağı tam bilinmiyor ya da mesela ‘Çatı Üzeri Fotovoltaik Enerji Santrali’ nasıl olacak?..İşte bu tür projelerde hangi mimari yapıda, çatı üzerinden nasıl enerji elde edilebileceğini araştırmak gerekir. Bu tür çalışmalar önemlidir çünkü elektriğin büyük bir maliyet oluşturması hem kırsalda, hem de tarımsal üretimde önem kazanıyor.
İşte köy evleri projemiz burada devreye giriyor; Köprübaşı’ nın kırsal sahalarında, örneklerini Avrupa’da, özellikle Almanya’da rastladığımız bazı kır evleri gördük, buradan esinlenerek söylüyoruz, köy evlerine çiftlik evleri gibi bir standart-estetik getirilirse çok güzel olur. Altında ağıl –besi hayvanları için-, yanı garaj, üstü ev ve (Avrupa’dan farklı olarak) çok sivri olmayan, hatta elektrik üretilebilecek, -bununla çiftliğin tüketiminin bir kısmını karşılayacak- çatı sistemleri üzerinde çalışmak faydalı olur. Almanya ile işbirliğiyle kırsal alan konutları yapılabilir; tabii ki bizim geleneksel yaşam biçimimiz dikkate alınarak ve estetik kaygı gözetilerek.
3-KOORDİNATÖR AJANSLAR OLUŞTURULMALI
Elbirkoop Ajans Hizmet Protokolleri dikkat çekicidir; bu örnek üzerinden tarımsal ürün borsalarının kurulmasının üretici ayağında Koorinatör Ajansların oluşturulmasına çalışılmalıdır. (Köprübaşı’nda çilek; Selendi’de kavun; Demirci’ de Antep Fıstığı –dikkat Gazi Antep’ de Birecik barajı eko sistemi biraz değiştirdiği için Antep fıstığı üretimi olumsuz etkilendi… Gördes’ te palamut meşesinden elde edilen pelit denen bir tür fındığa benzer meyvesi vardır ve ciddi bir ekonomik değer ifade edebilir. Alaşehir’ de seracılık –sebze üretimi ağırlıklı olabilir-
…Daha sayılabilir. Burada önemli olan Koordinatör Ajans ile Ziraat Odaları ve Belediyelerin ortak hareket edebilmesidir. Lisanslı depoculuk faaliyetleri ile Toptancı Hali örgütlenmeleri kritik önemdedir. Zor bir süreçtir ama denenebilir!
4-KIRSAL ALAN YATIRIMLARI
Ölçek ekonomisi diye bir kavram var. Nitekim Manisa’ da kırsal alan yatırımlarında net değer artışları, performans kriterleri çok düşük. Bu nedenle Manisa’ da özel girişim yanında belediye destekleri de devreye alınarak tarımsal ürün saklama depoları, şifalı bitkiler tarlaları, soğuk hava binaları, enerji tarlaları kurulabilir. Ayrıca seçili 20-30 işletme ele alınarak İş Geliştirme Projeleri üretilmelidir. Her ilçede 2-3 örnek işletmenin gelişimi kurumsal yapılara dönüştürme gayretiyle desteklenmelidir. Ayrıca yol güzergahlarının çevresine büyük tarım arazileri için kadastral çalışmaların tamamlanması –bölgesel teşvikler verilerek büyük işletmeler için zemin hazırlanması- gerekiyor.
5-KUZEY MANİSA BİRLİK PLATFORMU
Üç-dört yıl önce Kuzey Manisa Birlik Platformu kuruldu; Gördes, Köprübaşı, Demirci, Selendi ilçelerimizin başkanları biraya geldiler ve bölgenin ortak problemlerini tespit etmek ve çözüme yönelik dayanışma için güçbirliği oluşturdular. Çok iyi bir girişim. Bu platformun canlandırılması lazım. -Böyle bir arama komisyonu çalışmasında, envanter çıkarılması, yerel işbirlikleri, ulaşım koordinasyonu, çevre bilincinin geliştirilmesi gerekiyor…-
Bize göre, rüzgar enerjisi yardımıyla soğuk hava depolarının kurulumu düşünülebilir. Arazi yapısına uygun ‘işletme çiftliklerinin’ kurulmasına teşvik etmek, bu yönde işletmelerin kendi girdilerinin üretimini desteklemek, ürün çeşitlendirmesine gidilmesi çok önemli; özellikle Selendi’ de yer altı coğrafyasının taban kuşakları iyi incelenerek, yumuşak toprağa en yakın ‘su deposu’ olarak kullanılabilir alanların tespitiyle, bu girişimler çok daha verimli olabilir.
Yine Köprübaşı barajı civarından dağ köylerine, yeni türler ve ambalaj-paketleme sistemleri kurulabilir.
Peki bu işlerin finansman nasıl sağlanır?
Pekçok yatırım teşviki var;
Mesela ZAFER Kalkınma Ajansı destekleriyle çok önemli projelerin üretilmesi söz konusu olabilir. Yalnız o mu?… Bakanlıkların kendi teşvikleri var, KOBİ’ler var, Bilim-Sanayi yatırım teşvikleri var; mesela Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu yürürlülüğe girdi, artık AR-GE çalışmalarının yanı sıra üretim faaliyetleri desteklenecek; buradaki bazı istisnalar Girişimci Sermayelerine fırsat açabilir. Enerji ya da Tarım ve Kırsal kalkınmayı Destekleme Kurumları var; hatta hatta, henüz bu konu yeterince incelenmedi ama Portföy Yatırımları gündeme gelebilir; ayrıca AB Kurumlarının teşvikleri var; bölgemize has avantajlar düşünüldüğünde Sağlık yatırımlar var.
6-TARZAN SPOR OYUNLARI
Bu konu Manisa Dostlar Meclisi Platformunda da konuşuldu; 23 Nisan -31 Mayıs arası düzenlenebilir. Enduro Motosiklet gibi etkinlikler Yunt Dağı ve Spil Dağı rotasında yapılabilir ki, (Seyir yerleri kurulacak) eğer proje eurosport’a sunulursa üç-dört yıl içinde dünyaya spor oyunları süresince Manisa markası tanıtılabilir.
Bir detay da şu, Tarzan’ın top atışı yaptığı Kaledağı ile yemeklerini yediği eski Dede lokantası arasında 17 dakika çıkış, altı dakika iniş süresi var sanırım, -teyit edilmelidir-mahalle arasında bu yol çizgiyle belirlenip okul yarışları düzenlenebilir. –Yarış yolu panolarla belirlenir. Ama kesin çözüm artık konutların dış yüzeyindeki yozluğunu gidermektir bu da ayrı konu.-
Ayrıca bu haftalarda Trekking, Yamaç Paraşütü, mahalle futbol müsabakaları, çeşitli branşlarda spor kulüpleri turnuvaları, bisiklet yarışları düzenlenebilir; sponsor destekleri ile (bunlar için iyi bir sponsorlar bulunur) masraf azalır hatta gelir artırıcı olur. Bu önemli bir çalışmadır; ama kritik unsur düzenleme komitesinin profesyonel olması ve ‘yetkilendirilmesidir’ dir, dünyada festival düzenleme komitelerinde tecrübeli isimlerle çalışılmalı, temel sağlam atılmalıdır. (ek-1)
7-MANİSA’ DA TURİZM
Manisa’ da turizm potansiyeli büyük; Niobe gibi, Kula evleri gibi, Sart gibi, Aigai veya Alaşehir ve Akhisar’daki dini ziyaret yerleri gibi. Bu topraklar Batı Anadolu medeniyetinin dünyaya açılan pek çok cazibe merkezini barındırıyor, ayrıca doğa turizm imkânlarına da sahip. Zaten Doğa Turizmi Master Planı hazır sanıyorum; ilgililerle temasa geçilebilir.
Ayrıca bu başlıkta birkaç detay verelim; Manisa’ da Müslümanlar için Tasavvuf Yolu, -Bu konuda Muzaffer Yurttaş’ ın önerileri güzeldir- İncil’ de yazılı bölgemizdeki kiliseleri için Hıristiyanlara Hac Yolu etapları planlanabilir. Treking için Manisa’da iyi kulüpler kuruldu, bunlar desteklenir ve yabancı treking kulüpleriyle işbirliği sağlanabilirse, özellikle Mesir haftasında veya Çağlak Festivalinde değerlendirilebilir.
Ancak bunu başarabilmek için yaşadığımız coğrafyayı önce bizim iyi tanımamız lazım. Tanıtım konusuyla ilgili olarak mesela Manisa Turizmi için belirlenen yerler hakkında belgesel nitelikte filmler çekilebilir.
Bu doğal gezi sahalarının güzergâhlarını tanıtacak ‘tema’ ile reklam atağına geçebilsek, bir de tv’lerdeki sanat-gezi programlarında yayınlansa; işte müthiş bir tanıtım olur.
İyi belgesel, iyi bir paraya mal olur; ama uğraşmaya değer!
8-MANİSA ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ
Manisa Araştırmaları Enstitüsü’ne ihtiyaç var; yer konuşulur ama kısmen özerk bir yapıda olması ve gelir getirici bir vakfıyenin sağlanması önemli. Bu enstitüde Manisa hakkındaki bütün kitaplar, arşiv ve belgeler, digital ve basılı eserler planlanmalı. Ensitütü bir platform bünyesinde yönetim kurulu oluşturur. Anlaşmalı matbaa ve internet sitesi için, tarayıcı gibi teknik ekipmanlar, yayınlar, toplantı ve kataloglama ve yabancı dile çeviri dahil tüm etkinlikler için Valilik, Belediye protokolleri tanınmalı. ‘Protokollerden’ kasıt makam-mevkii değil, -İlgili kuruluşlarca ortak kararlar alınarak-
a) Bu Enstitü’nün faaliyetlerinin bölgesel, ulusal ve uluslarararası etkinliğini artıracak tanınırlığın ve faaliyetlerin desteklenmesi;
b)Bölgedeki tarih ve kültürel varlıkları ilgilendiren alanlarda imar ve yatırımların etkisi hakkında bu Enstitüden de görüş alınması;
c) Manisa üzerine çalışmaların halka ve akademiye daha etkin bir şekilde ulaştırılması;
d)Bakanlık protokolleriyle ilk ve orta dereceli okul öğrencileri dahil, hatta Manisa’ ya atanan yeni bürokratlar ile memurlara bölgemizi tanıtıcı eğitimler verilmesi… gibi.
9-GEDİZ NASIL TEMİZLENİR?
Bu konuda Manisa Su Platformunun önemli fikirleri var. Benim edindiğim izlenim Gediz’ in kirlilik çözümü, nehrin yanına, yeraltından pararel künkler döşenerek dışarıdan sıvı atıkların oraya boşaltılarak ara istasyonlarda çökeltmelerin yapılmasıdır; bu kadar basittir. Bu öneri Havza bazlı yönetim veya DSİ üzerinden Hükümet düzeyinde paylaşılır.
10-GERİ DÖNÜŞÜM
Manisa’ da Geri Dönüşüm derneği kuruldu. Dernek ziyaret edilebilir; ilginç atık projeleri de var, değerlendirilebilir.
11- YUNT DAĞI GÖLETLERİ
Manisa’ da yeraltı suları çekiliyor, bazı alanlarda 292-330 metreye kadar su çekildi; çok ciddi olarak su kaynaklarının tükenmesi riskiyle karşı karşıyayız; sarnıçlar göletler yapılarak toprak veriminin arttırılması gerekiyor. Hani 2017 yılında Manisa’ya 46 gölet yapılması projesi vardı, bazı baraj yatırımlarında bile gecikme var, Eski Büyükşehirin karnesi bu konuda da eksik.
Biz Yunt Dağı örneğinden gidelim.
Manisa Yunt Dağı köylerinde pek çok arazi su geldiğinde daha da bereketlenecek. Örneğin Recepli, Sakallı, Asmacık, bunların hepsini topladığımız zaman yaklaşık 100 bin hektar ekilecek yer var. Bazı yerlerde bağ dikilmiş buralara, örneğin Recepli köyü’nde yayla var, köyün yaylası yani, işte orada yaklaşık 50-100-200 dönüm arazi bağ oldu, siyah üzüm ekiyorlar, pekmezli üzüm. Ancak doğal yoldan, topraktan, dereden cazibeyle gelen su yeterli değil, su verilirse daha iyi ürün alınacak, o zaman belki oradaki arazilerin hepsi bağ olarak değerlendirilecek. Sondaj maliyeti çok yüksek olduğu için, 600-700 milyara çıkan rakamlar var; bunu küçük bir üretici karşılayamaz. Boş kalan yerler sadece otlaklık olarak duruyor. Oysa bu bölgede göletler yapılsa buraya ekim-dikimler yapılabilir. Örneğin Pelitalan 2-3 bin hektar yer ekiyor, orada gölet var; böyle olunca taşların arasına dahi dozer sokup orayı verimli hale getiriyorlar.
Bunun gibi örneğin Sakallı köyünde, tepedeki alana bir gölet yapılsa bu üç köy bundan yararlanıp ekim alanlarına sahip olur; belki 100 bin hektarlık alan verimli hale gelir (Yüz bin hektar ne anlama geliyor, ne üretilebilir derseniz, bir dönümde yaklaşık 700 kilo buğday çıkıyor, gerisini siz hesaplayın. 1 Dekar (Dönüm) 1000 m², 1 Hektar 10.000 m² eşittir.) Bu çevrede mesela biber ekilebilir ama su olmadığı için yapılamıyor.
Öte yandan, mesela Asmacık Köyü, orada maden için kurulan sondajdan yararlanıp, yaklaşık 100 dönüme yakın biber ekiyorlar. Bu çevrede bile daha çok su olsa çevrede daha verimli hale gelir. (Bu çevrede boş arazi var, üretici belki sadece buğday ekiyor. Ama buğday bile ekse masraf büyük, mazot, biçerdöver kirası. Ancak şu var ki mesela bu biçerdöver 5 dönüm yere değil de 500 dönüm yere gelse, yani çevrede de aynı ürünü ekenler olsa, masraf azalır.)
12-ÇİFÇİ DESTEKLERİ
Çiftçilerimizin üretim girdilerinde tasarruf amacıyla Büyükşehir belediyesi bir formül bulması gerekir; işte tohum, gübre, mazot, biçerdöver dedik önceki başlıkta; hatta buna seyyar elektrik – jeneratörleri de ilave edebiliriz ki bu artık biraz fantezi gelebilir…
Önerimiz, a-Koordinatör Ajanslar yoluyla, b-Birlik platformlarıyla c- Hatta Çiftçi Malları Koruma Başkanlıklarıyla (Bakanlıklarla protokol çerçevesinde) tarım ekipmanları kiralama, tohum-ilaçlama destekleri hatta sigorta hizmetleri’ ne destek olabilir.
Önemli: Organizasyon bilinci ve sonuç alıcı girişimler işletme bilgisi kadar iyi bir hukuk altyapısı ister. Ve elbette niyet düzeyinde insanlar ortak kurallara ve görgüye uymak kadar, imkanların rasyonel kullanımında akıllı davranışa yönelmenin değerine ve kar getireceğine, ayrıca yaşam standartlarını yükseleceğine inanmalıdır.
Ek-1
TARZAN SPOR OYUNLARI Düzenlenmesi
Büyükşehir Belediyesi ‘Tarzan Spor Oyunları’ için karar alır ve bir düzenleme komitesi kurar. Valilik iletişimi ve protokoller için araştırma yapılır. Sportif yol rotası için ön çalışma hazırlanır.
Düzenleme Komitesi için spor camiasında geçmişi olan gönüllü; Celal Bayar Spor Akademisi’nden bu tür organizasyonlarda deneyimli, Belediyeden parkur düzenleme ve Belediyeler koordinasyonunu sağlayacak Büyükşehir yetkilisi; Manisa Kültür camiasından –ilçeleri de kapsayan tarihi çevre konusunda bilgili; Valilik’ ten resmi yazışmalara hakim; bir gazeteci ile digital yayınlar konusunda bilinçli insanlar birarada olmalıdır.6 Kişilik bir komite yeterlidir.
Eğer uluslararasında Festival düzenleme konusunda etkili biri varsa dahil edilebilir ve edilmelidir; bu kişi masraf verimi ve gelir getirici faaliyetler konusunda bütçelemeyi bilmelidir, işadamı olabilir… (Komite bu iş için para almaz ama bu isim için masrafları karşılanır gibi.)
Türkiye Bisiklet Federasyonu’ yla iletişime geçilir. Mesela bu yıl olsaydı Federasyonun 2024 Yıllık Faaliyet Takviminde 21/05 ile 21/ 06 -2024 tarihleri boştu.
https://www.bisiklet.gov.tr/BisNet/Private/UpLoad/Media/Documents/280_2024%20Faaliyet%20Takvimi.pdf-
2025 takviminde bu aylarda da uygun olabilir.)
Aynı şekilde Enduro motor sporları kulübünü ve Federasyon ile işbirliğine gidilir; talepler alınır.
(Dikkat: Her iki etkinlik için bisiklet veya motorlarda olası arızalar için kulüpler ve federasyonlarla konuşup tamir ekiplerinin nasıl yönlendirileceği tespit edilmelidir.)
Ayrıca;
Bu haftalarda Trekking, Yamaç Paraşütü, mahalle futbol müsabakaları, çeşitli branşlarda spor kulüpleri turnuvaları, bisiklet yarışları düzenlenebilir; sponsor destekleri ile (bu bunlar için iyi bir sponsorlar bulunur) masraf azalır hatta gelir artırıcı olur. Bu önemli bir çalışmadır; ama kritik unsur düzenleme komitesinin profesyonel olması ve ‘yetkilendirilmesidir’ dir, temel sağlam atılmalıdır.
-Tarzan Spor Oyunları ile Tarzan-Manisa ve spor başlıklarında afiş çalışmaları hazırlanır. Bu konuda grafitiler ile ilgili veya amblem-magnet içeren hatıra eşya ile pano düzenleme çalışmalarında yazar-çizer-kültür insanlarıyla çalışmalar yapılır.
-Bu çalışmalar yapılırken ön raporlamalar için bilgi-geri bildirim- dahil süreci kayda alır federasyonlar takvimlerinde Tarzan Spor Oyunları alırken Eurosport için proje hazırlayabilir.
NOT: Bizim Manisa Şehir Yazıları kitabımız nisan-2018’ de yayınlandı. Yukarıdaki önerilerin bir kısmı ve daha geniş fikir yazıları için bu eserden yararlanılabilir.
Osman Özbaş