Bilim, teknoloji ve yenilik (BTY), tüm dünyada ülkelerin refahını ve rekabet gücünü artırmak, bilgi toplumu, olmalarını sağlamak ve bunu sürekli kılmak için en temel alan olarak kabul edilmektedir. Bunu sağlamak ar-ge yatırımlarının artışıyla mümkündür. Kısaca Ar-Ge Faaliyetleriyle üretim içerisinde katma değeri artıran çalışmalar o ülkenin ticari gelirini ve organizasyonel yapısındaki kaliteyi arttırıyor.
Bu nedenle gelişmekte olan ülkelerin üretim yapılarında ve çıktılarında ar-ge faaliyetleri ve bu çalışmaların sonuçlarının GSMH oranı açısından ivmeleri kalkınma hamlelerinde önemli oluyor. Türkiye’de bu yönde önemli adımlar atıyor, son yıllarda ar-ge faaliyetlerine verdiği önemle yatırımlarını artırıyor.
Özellikle savunma sanayi yatırımları dikkat çekmekle beraber, hem özel hem kamu kesiminde katma değeri arttıran önemli projeler yer alıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından her yıl yayınlanan Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetleri Araştırması, Türkiye’nin Ar-Ge harcamalarının seyrini ve bu harcamaların milli gelire oranını ortaya koyuyor. Son on yılın verileri incelendiğinde, Türkiye’nin Ar-Ge yatırımlarında önemli bir artış trendi gözleniyor.
2010-2014 Dönemi: Mütevazı Başlangıç
2010 yılında Ar-Ge harcamalarının gayrisafi yurt içi hasılaya (GSYİH) oranı %0,85 seviyesinde idi. Bu oran, Türkiye’nin Ar-Ge faaliyetlerine verdiği önemin artmasıyla birlikte kademeli olarak yükseldi. 2014 yılına gelindiğinde, bu oran %1,01’e ulaştı. Bu dönemde hükümet, özellikle üniversiteler ve özel sektör iş birliğine yönelik çeşitli teşvikler ve destek programları uygulamaya koydu.
2015-2019 Dönemi: İvme Kazanan Büyüme
2015 yılında, Ar-Ge harcamalarının milli gelire oranı %1,06 olarak kaydedildi. Bu artış trendi, 2016 ve 2017 yıllarında da devam etti ve sırasıyla %1,14 ve %1,21 seviyelerine yükseldi. 2018 yılında ise bu oran %1,37’ye çıktı. Bu dönemde, kamu sektörü ve özel sektör tarafından yapılan Ar-Ge yatırımları artış gösterdi. Özellikle teknoloji ve sanayi alanlarında yapılan yatırımlar dikkat çekiciydi. Ayrıca, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından sağlanan hibe ve fon destekleri de bu artışa önemli katkı sağladı.
2020 ve Sonrası: Yeni Rekorlar
2019’da Ar-Ge harcamalarının milli gelire oranı yüzde 1,06’ya yükseldi.
2020 yılı, COVID-19 pandemisinin getirdiği zorluklara rağmen Ar-Ge harcamalarının GSYİH’ye oranında %1,37 ‘ye ulaşıldığı bir yıl oldu.
2021 yılında Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcamasının GSYH içindeki oranıı %1,40’a yükseldi.
2022 yılında Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcamasının GSYH içindeki oranı %1,32 oldu.
TÜİK’in Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Araştırması verilerine göre, Türkiye’nin Ar-Ge harcamalarının milli gelire oranı son on yılda önemli bir artış gösterdiği belli; ancak gelecekte, bu alandaki yatırımların daha da artması ve Türkiye’nin küresel Ar-Ge ekosisteminde daha güçlü bir konum elde etmesi için daha fazla yatırım ve ar-ge çalışması önemli olmaktadır.
Bunun için en azından önümüzdeki birkaç yıl içinde Ar-Ge harcamalarının milli gelire oranının %3’lere ulaşılacak politikalar izlenmesi gerekiyor; ancak hedeflenen % 3 oranı için Ar-Ge harcamalarında yıllık % 18‟lik; GSYARGEH/GSYİH’ de yıllık % 10‟luk bir artış gerekmektedir.
Bu doğrultuda, hükümetin Ar-Ge’ye yönelik teşvik politikalarının devam edeceği ve özellikle dijital dönüşüm, yeşil enerji, yapay zeka ve biyoteknoloji gibi alanlarda yatırımların artacağı öngörülüyor.